De opdrachten voor de 19e eeuw zijn gesplitst in algemene opdrachten over de Romantiek en opdrachten over Multatuli. Bij beide soorten opdrachten vind je extra teksten en filmpjes op deze website.
In reactie op het rationalisme van de Verlichting legden de romantische schrijvers de nadruk op het gevoel. Twee gevoelens spelen hierbij een overheersende rol: Weltschmerz en Sehnsucht.
(J.A. Dautzenberg: ‘Literatuur. Geschiedenis en theorie’. Den Bosch: Malmberg, p. 82.)
De romantiek
1. In de Romantiek lag de nadruk op het gevoel. De Romantiek was vooral een belangrijke stroming in Duitsland, vandaar de termen ‘Weltschmerz’ en ‘Sehnsucht’. Geef een korte omschrijving van deze twee Duitse termen.
2. Bekijk de tijdlijn Romantiek. Leg in 50 tot 100 woorden uit waarom sprookjes en griezelverhalen in de negentiende eeuw populair waren bij lezers en schrijvers.
Historische achtergrond
3. Lees de pagina ‘Literatuur als politiek’ over literatuur als middel om mee te praten over de politiek in het begin van de negentiende eeuw.
a) Welke twee groepen stonden tegenover elkaar in het laatste kwart van de 18e eeuw?
b) Waarom gingen na 1810 deze beide groepen met elkaar samenwerken?
Durf te voelen
4. Bekijk het filmpje ‘Durf te voelen’ vanaf het begin tot 7:30.
a) Noem vier redenen waarom Byron het idool was van een groep jonge Nederlandse studenten in Leiden. Met die vier redenen typeer je de romantische levenshouding die de studenten bewonderden.
b) Waarom greep men in de negentiende eeuw terug naar het eigen verleden, met name de middeleeuwen?
5. Lees de pagina ‘Creativiteit in negentiende-eeuwse kunst’.
a) Vat samen hoe romantische kunstenaars dachten over creativiteit.
b) Wat is in dit opzicht het grote verschil met de Verlichting?
Realisme
Het schilderij ‘De steenbrekers’ van Gustave Courbet uit 1849 is een hoogtepunt in de realistische schilderkunst. De schilder wilde laten zien hoe ellendig het leven van de steenbrekers was.
6. Lees het artikel ‘Terug naar de realiteit’. Vanaf 1840 werd in Nederland de Romantiek verdrongen door het realisme. Welke twee perioden zijn er te onderscheiden in het Nederlands realisme? Geef van beide perioden de wijze waarop de realiteit wordt weergegeven.
Humor
7. Een zeer wezenlijk kenmerk van de Romantiek is de humor. Er waren rond 1850 ook in Nederland typische “humoristen” onder de schrijvers. Lees de pagina’s over het werk en leven van Klikspaan, De schoolmeester en Piet Paaltjens. Om de vragen goed te kunnen beantwoorden, moet je ook de artikelen lezen waarnaar wordt verwezen (dit zijn artikelen op Literatuurgeschiedenis.nl).
a) Welke biografische overeenkomst tussen deze drie schrijvers valt direct op? En welke op het tweede of derde gezicht?
b) In meer dan één opzicht kun je Klikspaan onderscheiden van de twee andere schrijvers. Noteer een aantal verschillen.
c) Wat is de humor in het onderstaande ‘Briefjen aan een dame’?
Dit ‘Briefjen aan een dame’ heeft een dubbele boodschap. Kun je die ontcijferen?
Piet Paaltjens
8. Lees de gedichten ‘Immortelle LXXXIII’, ‘Immortelle LXXXIV’, ‘De zelfmoordenaar’, ‘Aan Rika’ en ‘Aan Betsy’ van Piet Paaltjens. In de gedichten is heel vaak sprake van een groot verdriet. Hoe moeten we deze sombere gedichten interpreteren? Zijn ze een gevolg van HaverSchmidts ellendige jaren in Leiden of ligt dat anders?
